بررسی کشت جنین درون شیشه و تأثیر محیط کشت و سطوح مختلف هورمونی و ریز نمونه در کالزایی و ساقه‌زایی گیاه باریجه

مقدمه: باریجه از گیاهان بسیار ارزشمند دارویی- صنعتی بومی ایران است و از اقلام مهم صادراتی ایران محسوب می‌شود. تکثیر محدود بذور گیاه به علت منوکارپیک بودن آن و همین‌طور داشتن دوره طولانی خواب بذر، تولید انبوه این گیاه را با مشکل جدی مواجه کرده است. هدف: به منظور به حداقل رساندن دوره خواب بذر، کشت جنین در محیط درون شیشه و همین‌طور جهت تکثیر و ریزازدیادی، کالزایی و باززایی آن بررسی شده است. روش بررسی: محور جنینی پس از ضدعفونی سطحی در محیط‌های پایه MS 8/1، MS 4/1، MS کشت شدند. پس از گذشت 20 روز، از گیاهچه‌های با بنیه‌های مناسب ریزنمونه‌های ریشه، هیپوکونیل، کوتیلدون، برگ اصلی، جنین کامل و جنین برش یافته تهیه شد و به محیط کشت پایه 1/4MS به همراه ترکیبات مختلف کنترل‌کننده‌های رشد شامل هورمون‌های kin، BAP، NAA، D .4-2 منتقل شدند. در فاز باززایی از محیط کشت پایه B5 و MS 4/1 به همراه ترکیبات هورمونی مختلف شامل هورمون‌های ABA، ADS، BAP استفاده شد و کال‌های با منشای ریشه، هیپوکوتیل و جنین برش یافته واکشت شدند. نتایج: جنین‌ها، 3-2 روز پس از قرار گرفتن در محیط MS 4/1 جوانه زدند و گیاهچه کامل 20 روز پس از کشت حاصل شد. در فاز کالزایی ترکیب هورمونی mg/l-1 BAP2 و mg/l-1 NAA 10 و ریز نمونه‌های ریشه و جنین برش یافته نتایج مناسبی را به همراه داشت. در فاز باززایی ترکیب هورمونی mg/l-1 BAP 5/1 و mg/l-1 ADS 5/0 نتیجه‌بخش بود. از میان کال‌های با منشای مختلف، کال‌های با منشای ریشه نتیجه بهتری در ارتباط با درصد باززایی نشان دادند. نتیجه‌گیری: بر این اساس کشت جنین درون شیشه به منظور به حداقل رساندن دوره خواب بذر و جوانه‌زنی آن و همین‌طور استفاده از محیط‌های هورمونی و ریز نمونه مذکور در فاز کالزایی و فاز باز زایی جهت تولید کال‌های قوی و با کیفیت و هم‌چنین ریز ازدیادی و در نتیجه تولید انبوه و جلوگیری از انقراض آن توصیه می‌شود.